አዲስ ሚዲያ ኔትዎርክ

“የሁለትዮሽ እና የባለብዙ ወገን ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነቶች ተጨባጭ ውጤት እያመጣ ነው”

                                                                                               በዋቸሞ ዩኒቨርሲቲ የፖለቲካ ሳይንስና ዓለም አቀፍ ግንኙነት መምህር ሙሉአለም ኃይለማርያም

ባለፉት ዓመታት የኢትዮጵያ የውጭ ግንኙነት ስልት እና አካሄድ በከፍተኛ ደረጃ መሻሻል እና ለውጥ አሳይቷል። ለዘመናት በቆየው ታሪካዊና ነባር ዲፕሎማሲያዊ መሰረቷ ላይ በመመሥረት፣ ሀገሪቱ ከወትሮው በተለየ ፈጣን፣ ውጤታማ እና ሁሉን አቀፍ የሆነ የትብብር መረብ በመዘርጋት ላይ ትገኛለች። ይህ ዲፕሎማሲያዊ ዕድገት የኢትዮጵያን ብሔራዊ ጥቅም ለማስጠበቅ፣ የኢኮኖሚ ዕድገቷን ለማፋጠን እና በዓለም አቀፉ መድረክ ያላትን ተሰሚነት ከፍ ለማድረግ ወሳኝ ሚና እየተጫወተ ነው።

የዚህ ለውጥ ዋነኛ መለያ ደግሞ የኢትዮጵያ ዴፕሎማሲ ሁሉን አቀፍ ትብብር በሚል መርህ ላይ ያተኮረ መሆኑ ነው። ይህም ማለት ኢትዮጵያ ግንኙነቷን የምትመሠርተው ከአንድ ወይም ሁለት የዓለም ክፍሎች ወይም ሀገራት ጋር ብቻ ሳይሆን፣ ጥቅሟንና መርሆቿን በሚያከብሩ ትልልቅ ሀገራት ጋር ነው። ይህ ስልት ሀገሪቱ በአንድ አካል ላይ ብቻ ጥገኛ እንዳትሆን የሚያደርግ ከመሆኑም በላይ፣ በዓለም አቀፍ ፖለቲካ እና ኢኮኖሚ ውስጥ ሚዛናዊ አቋም እንድትይዝ ያስችላታል።

ከትልልቅ ዓለም አቀፍ ስብሰባዎች፣ ጉባኤዎች እና ኮንፈረንሶች ጎን ለጎን የሚካሄዱት የሁለትዮሽ (Bilateral) እና የባለብዙ ወገን (Multilateral) ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነቶች እና የመሪዎች ውይይቶች ደግሞ በዓለም አቀፍ ግንኙነቶች መዋቅር ውስጥ ወሳኝ ሚና ይጫወታሉ። እነዚህ ጉባኤዎች በሺዎች የሚቆጠሩ ልዑካንና ጋዜጠኞች የሚሳተፉባቸው፣ ይፋዊ መግለጫዎችና ስምምነቶች የሚደረጉባቸው ግዙፍ መድረኮች ናቸው፡፡

የትልልቅ ጉባኤዎች ይፋዊ መድረኮች የዓለም አቀፍ ትብብር መግለጫዎችና ውሳኔዎች መድረሻ ቢሆኑም፣ ወሳኙ ዲፕሎማሲ የሚከናወነው ከጎን ባሉት ስብሰባዎች ውስጥ ነው። እነዚህ የሁለትዮሽ እና የባለብዙ ወገን ግንኙነቶች መተማመንን የሚገነቡ፣ የቢሮክራሲን ሰንሰለት የሚቆርጡ፣ አስቸጋሪ ጉዳዮችን በግል የሚፈቱ እና ለዘላቂ ኢኮኖሚያዊና ፖለቲካዊ ትብብር መሠረት የሚጥሉ ናቸው። በመሆኑም፣ የጉባኤው ስኬት የሚለካው በይፋዊ መግለጫው ክብደት ብቻ ሳይሆን፣ ከጉባኤው ጎን ለጎን በሚደረጉት የጠንካራ ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነቶች ጥልቀት ነው።

ከእነዚህ ጉባኤዎች ጎን ለጎን የሚደረጉ ውይይቶች ለዋናው ጉባኤ ስኬት አጋዥ ከመሆናቸውም ባሻገር በሁለት ሀገራት መካከል (ኢትዮጵያ በቡድን 20 ጉባኤ ከሌሎች ሀገራት ጋር ያደረገችው) ውይይት ስምምነትን ለመፍጠርም አዋጭ እና መልካም አጋጣሚ የሚፈጥር ነው፡፡

በኔዘርላንዱ ዩኒቨርሲቲ የዶክትሬት ድግሪያቸውን በመማር ላይ የሚገኙትና የዓለም አቀፍ ግንኙነትና ዲፕሎማሲ ተመራማሪው እያሱ ግዛው ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) ከተለያዩ ሀገራትና ከሌሎች የተቋማት መሪዎች ጋር የሁለትዮሽ ውይይት አድርገዋል፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ጋር የተወያዩ መሪዎችም ከቡድን 20 ባለፈ በሌሎች ጥምረቶች ንቁ ተሳታፊና ትልቅ አቅም ያላቸው ናቸው፡፡ ስለዚህ በዚህ ጉባኤ ላይ መካፈልና የሁለትዮሽ ውይይት ማድረግ ጥቅሙ የጎላ ነው ይላሉ፡፡

ተመራማሪው የቡድን 20 አባል ሀገራት ቴክኖሎጂን፣ የአየር ንብረት ለውጥን፣ ንግድና ኢንዱስትሪን በተመለከተ “የሚያስተላልፉት ውሳኔ ምንድን ነው?” የሚለውን ለመለየት ይረዳል፡፡ ኢትዮጵያም በተናጠል ከመሪዎች፣ ከዓለም ባንክ፣ ከአፍሪካ ህብረት እና ከሌሎች ጋር ለመወያየት እድል አግኝታለች፡፡ የተናጠል ውይይቶች በርካታ መሪዎችና የተቋማት ኃላፊዎች በአንድ ቦታ ስለሚገኙ ከወጪ አንጻርም አዋጭ ዴፕሎማሲ ነው በማለት አብራርተዋል፡፡

የጎንዮሽ ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነቶች እና የመሪዎች ውይይቶች ጠቀሜታቸው ዘላቂ ግንኙነት መመስረት፣ ከአንድ ጉባኤ በኋላም የሚቀጥሉ ትብብሮችን መፍጠር መቻላቸው ነው። ጉባኤው መደበኛውን ስራ ቢያጠናቅቅም፣ መሪዎችና ልዑካን በግል ያደረጓቸው ውይይቶች ግን ተጠናክረው ይቀጥላሉ።

መሪዎችና ከፍተኛ ባለሥልጣናት በጎንዮሽ በሚያደርጓቸው ውይይቶች፣ ሀገራቸውን የሚመለከቱ አዳዲስ መረጃዎችን እና የፖሊሲ ተሞክሮዎችን መለዋወጥ ይችላሉ። ይህ የመረጃ ልውውጥ በተለመደው ዲፕሎማሲያዊ ሂደት ውስጥ ከሚከናወነው ስራ በላይ ጥልቅና አፋጣኝ ምላሽ እንዲገኝ ያስችላል፡፡

አብዛኛዎቹ ጉባኤዎች በመሠረታዊነት በፖለቲካዊ አጀንዳዎች ላይ ያተኮሩ ቢሆኑም፣ የንግድና የኢኮኖሚ ልዑካን ቡድኖች በጉባኤው ወቅት ከሚደረጉ የሁለትዮሽ ስብሰባዎች ከፍተኛ ተጠቃሚ ይሆናሉ። መሪዎቹ ሲገናኙ፣ የንግድ ስምምነቶች እንዲጀመሩ፣ የጉምሩክ ቀረጥ እንዲቀንስ ወይም የኢንቨስትመንት ጥበቃ ስምምነቶች በፍጥነት እንዲጸድቁ የፖለቲካዊ ድጋፍ ይሰጣሉ።

የትልልቅ ዓለም አቀፍ ተቋማት መሪዎች ጋር ለመወያየት ምቹ አጋጣሚ ይፈጥራል፡፡ ለአብነትም የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) ከዓለም ባንክ ፕሬዝደንት  አጄይ ባንጋ በዓለም ባንክ ቡድን ለኢትዮጵያ የሚደረጉ ድጋፎች ዙሪያ ያደረጉትን ውይይት መጥቀስ ይቻላል። ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) እና አጄይ ባንጋ  በጤና፣ በኃይል ምንጭ እና የአየር ንብረት ጥበቃ የልማት ፕሮጀክቶች የገንዘብ ድጋፍ ጉዳይን በተመለከተ ያደረጉት ውይይት መሰል ጉባኤዎች የፈጠሩትን እድልና ኢትዮጵያ ጉባኤው የፈጠረውን አጋጣሚ እድል በሚገባ እንደተጠቀመችበት የሚያመላክት ነው፡፡

በዋቸሞ ዩኒቨርሲቲ የፖለቲካ ሳይንስና ዓለም አቀፍ ግንኙነት መምህር ሙሉአለም ኃይለማርያም እንደሚሉት፣ ኢትዮጵያ ከፕሪቶሪያው ስምምነት በኋላ ከምእራባዊያን ሀገራት ጋር ያላት የዲፕሎማሲ ግንኙነት እያደገ እና እየተሻሻለ ነው፡፡ ኢትዮጵያ በሁለትዮሽ በባለብዙ ወገን ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነት ውጤት እያገኘች ነው፡፡ የበርካታ ሀገራት መሪዎችም ኢትዮጵያን ጎብኝተዋል፡፡

እንደነዚህ አይነት ግንኙነቶች ለአንድ ሀገር ንግድና ኢንቨስትመንት አዲስ በር ሊከፍቱ ይችላሉ። ለምሳሌ፣ የጉባኤው አዘጋጅ ሀገር መሪ ከሌላ ሀገር መሪ ጋር ባደረገው አጭር ውይይት፣ ትልቅ የኢንቨስትመንት ፕሮጀክት መሰናክል እንዲወገድለት ወይም አዲስ የንግድ መስመር እንዲከፈትለት ሊያደርግ ይችላል። ትላልቅ ጉባኤዎች በበርካታ የቢሮክራሲ ንብርብሮች ውስጥ ማለፍ የሚጠይቁ ሲሆን፣ ስምምነት ላይ መድረስም ረጅም ጊዜ ሊወስድ ይችላል። ከጎን የሚደረጉ የመሪዎች ውይይቶች ግን እነዚህን መዋቅራዊ እንቅፋቶች አቋርጠው በመሄድ፣ በዋና ዋና ጉዳዮች ላይ ወዲያውኑ ውሳኔ እንዲሰጥ ወይም የድርድር መመሪያ እንዲቀመጥ ያግዛሉ። መሪው ቀጥተኛ ውሳኔ የመስጠት ስልጣን ስላለው፣ አንዳንዴም ወራትን ሊወስድ የሚችል የዲፕሎማሲ ሂደት በአጭር ጊዜ ውስጥ ወደ መቋጫ እንዲጠጋ ያደርጋል።

የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) ከቡድን 20 አባል ሀገራት ጉባኤ ጎን ለጎን ከተለያዩ ሀገራት መሪዎች እና ዓለም አቀፍ ተቋማት ጋር ያደረጉት ተከታታይ የሁለትዮሽ ውይይቶች፣ የሀገሪቱን የውጭ ግንኙነት ስትራቴጂ በተግባር ያሳዩ እና ለብሔራዊ ጥቅሟ ከፍተኛ ፋይዳ ያላቸው ዲፕሎማሲያዊ እንቅስቃሴዎች ናቸው። የቡድን 20 ጉባኤ በዓለም ኢኮኖሚ፣ ፋይናንስ፣ የአየር ንብረት ለውጥ እና ልማት ጉዳዮች ላይ የዓለምን ከ80 በመቶ በላይ ያህል ሀብትና የንግድ እንቅስቃሴ የሚወክሉ ሀገራት የሚሳተፉበት ቁልፍ መድረክ ነው።

ኢትዮጵያ በአሁኑ ወቅት የጀመረችውን የኢኮኖሚ ማሻሻያ (Economic Reform) በተሟላ ፍጥነት ለመተግበር የውጭ ቀጥተኛ ኢንቨስትመንት፣ ቴክኖሎጂ እና የፋይናንስ ድጋፍ ወሳኝ ናቸው። ከታላላቅ የዓለም ኢኮኖሚ መሪዎች ጋር መገናኘት ለእነዚህ ድጋፎች የፖለቲካዊ ቁርጠኝነት ማግኘት ያስችላል። በተጨማሪም ውይይቶቹ ኢትዮጵያ በቀጣናዊ እና ዓለም አቀፋዊ ጉዳዮች በተለይም በታላቁ የኢትዮጵያ ሕዳሴ ግድብ፣ በቀይ ባህር ጉዳዮች፣ በሰላምና መረጋጋት ዙሪያ ያላትን አቋም በቀጥታና በግልጽ ለመሪዎቹ እንድታስረዳ ዕድል ይሰጣታል።

የሁለትዮሽ ግንኙነቶችን ማጠናከር፡ ከበርካታ ሀገራት መሪዎች ጋር በአንድ ጊዜ መገናኘት ለአዲስ የንግድ፣ ኢንቨስትመንት እና የልማት ትብብር በሮችን ይከፍታል። በዚህም ቀደም ሲል የነበሩ ግንኙነቶች ይበልጥ ይጠናከራሉ፤ አዳዲስ ስትራቴጂካዊ አጋሮችም ይፈጠራሉ።

ከቡድን 20 አባል ሀገራት እና ሌሎች ታላላቅ ኢኮኖሚዎች የሚመጡ የልማት ባንኮች እና የግል ባለሀብቶች ጋር መገናኘት፣ በኢንዱስትሪ ፓርኮች፣ በማዕድን ልማት፣ በግብርና እና በዲጂታል ዘርፍ ኢንቨስትመንት እንዲፈስስ ያደርጋል።

በግብርና፣ በማኑፋክቸሪንግ እና በኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ዘርፎች ውስጥ ከበለጸጉ ሀገራት ጋር የሚደረጉ የትብብር ስምምነቶች ዘመናዊ ቴክኖሎጂ እና የሰለጠነ የሰው ኃይል ክህሎት ወደ ኢትዮጵያ እንዲገባ ያደርጋሉ።

በአጠቃላይ የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) በቡድን ያደረጉት ዲፕሎማሲያዊ ሥራ የኢትዮጵያን ጥቅም በዓለም አቀፍ መድረክ ለማስከበር የተደረገ ስኬታማ ጥረት ነው። ከዚህ ዲፕሎማሲ በኋላ ያለው ስራ ውይይቶቹን ወደ ተጨባጭ የልማት ፍሬዎች መለወጥ ነው።

በጊዜው አማረ